Qobustan Qaya Rəsmləri Mədəni Landşaftı
Qobustan Qoruğu Azərbaycanın şərq hissəsində, Böyük Qobustan ərazisində yerləşən Böyükdaş, Kiçikdaş və Cingirdağ dağlarının ərazisindədir. Qobustan qoruğu yalnız ölkəmizdə deyil, həm də dünya miqyasında qədim qaya rəsmləri və ilkin mədəniyyət abidələri ilə geniş tanınır.
Bu abidələr qədim təsvirlər, maye qida hazırlığı və yağış suyunun toplanması üçün qabarcıqlar, heyvanların bağlanması üçün iki tərəfli çuxurlar, işarələr, tamğalar, qədim yazılar və s.-dən ibarətdir. Minlərlə qaya və daş üzərində aşkarlanıb qeydiyyata alınan bu abidələr qədim insan tərəfindən yaradılmış və onun aqrar və intellektual fəaliyyətinin əksidir. Qobustan petroqlifləri keçmişin bədii tarixçəsidir. Onlar insanlığın tarixinin öyrənilməsi, eləcə də ilkin sənətin müxtəlif sahələrinin – qrafika, musiqi, rəqs, daş emalı sənətinin tədqiqi üçün böyük önəm daşıyır.
Qobustan abidələri təxminən 20 min illik dövrü əhatə edir və Bu dövr yuxarı paleolit dövrünün sonundan eramızın başlanğıcına qədər davam edir.
Palçıq vulkanları
Palçıq vulkanları Yer üzündəki ən nadir və unikall təbii hadisələrdən biridir. Onlar aktiv, təsirli və mütləq görülməyə dəyərdir. Azərbaycan ən çox palçıq vulkanlarına sahib olan ölkədir və bu vulkanlar ölkə ərazisində geniş yayılıb. Dünyadakı 1000 vulkandan 350-si Azərbaycan Respublikasındadır. Yerli insanlar onları coğrafi adı ilə yanaşı “yanardağ”, “pilpilə” (teras), “qaynaca” (qaynar su) və “bozdağ” (boz dağ) kimi adlandırırlar.
Dünyanın ən böyük palçıq vulkanları – Böyük Xanızədəğ və Turaxay – hər ikisi Azərbaycandadır. Böyük Xanızədəğin diametri və hündürlüyü müvafiq olaraq 10 kilometr və 700 metrdir. Bu vulkan 2001-ci il oktyabrın 10-da püskürərək 300 metr yüksəklikdə alovlar püskürtdü. Bu, palçıq vulkanından püskürən alovların ən yüksək rekordu kimi qeydə alındı. Palçıq vulkanları il boyu aktiv olur. Son 200 il ərzində ölkədə 200-dən çox böyük püskürmə qeydə alınıb. Dünyanın ən böyük palçıq vulkanlarından biri olan Otman Bozdağ vulkanı 2017-ci ildə Qaradağ rayonunda püskürüb.
Bu, həmin palçıq vulkanının doqquzuncu püskürməsidir. Azərbaycanda təxminən 23 palçıq vulkanı Milli Park statusu alıb və dövlət tərəfindən qorunur. Bundan əlavə, onlar Dünyanın Yeddi Möcüzəsi siyahısına daxil edilib.