Quba Azərbaycanın ən gözəl şəhərlərindən biridir. IV əsrdə təsis olunmuş şəhər XVII əsrin sonlarında əsas ticarət mərkəzinə çevrilmişdir. 1735-ci ildə Hüseynəli xanın səyləri nəticəsində Quba ən gözəl şəhər olmuş və həmin adlı xanlığın paytaxtına çevrilmişdir. O dövrün çoxsaylı möhtəşəm tikililəri bu günə qədər qorunub saxlanmışdır. Eyni zamanda, Quba memarlıq nümunələri ilə yanaşı, çoxlu turistləri cəlb edən özünəməxsus kəndləri ilə də məşhurdur. Qubada görüləsi çox şey var.
:
Nizami Parkı — Qubanı ən qədim parkı
Deyilir ki, Nizami şərəfinə adlandırılmış park 1946-cı ildə alman əsirləri tərəfindən inşa olunub. Parkın ərazisi yaşıllıqla örtülüb, ağacların kölgəsində fəvvarələr şırıltı ilə axır. Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin abidəsi parkda ucaldılıb. Abidənin ətrafındakı prospekt boyunca Nizaminin əsərlərindən səhnələri əks etdirən bas-reliflər yerləşdirilib.
Nizami adına parkda hər kəsin diqqətini cəlb edən bina Quba Şahmat Məktəbinin binasıdır. Beş il əvvəl tikilmiş bu binada şahmatçılar üçün bütün şərait yaradılıb və təxminən 350 şahmatçı eyni vaxtda yarış zalında yarışa bilərlər.
Parkda tez-tez turistləri görmək mümkündür. Prospektdən qədim, tağlı körpüyə – Qudyalçay üzərində yerləşən körpüyə enmək üçün pilləkənlər var. Pilləkənlərin boyunca müxtəlif heykəllər qızılı rənglə boyanıb. Bu piyada körpüsü prospekti dağ yəhudilərinin yaşadığı Qırmızı Məhlə ilə birləşdirir.
Bakixanovun ev-muzeyi – 222 illik şöhrət
Abbasqulu ağa Bakixanov (1794-1847) Rus ordusunda hərbi tərcüməçi, diplomat və zabit olan ilk azərbaycanlıdır. Quba rayonunun Amsar kəndində böyüyən görkəmli tarixçi, yazıçı və ensiklopedik biliyə malik alim olub. Bu il onun doğumunun 222-ci ildönümüdür.
.
Bakixanov 1819-cu ildə General Yermolovun dəvəti ilə Tiflisə (Gürcüstan) gəlib və 26 il Qafqaz Ümumi Hərbi İdarəsində şərq dilləri tərcüməçisi kimi çalışıb. Orta Şərqə səyahət etmiş A. Bakixanov 1847-ci ildə Həcc ziyarəti zamanı vəba xəstəliyindən vəfat edib.
O, beş tarixi və ədəbi əsərin müəllifidir. Onların ən məşhuru “Gülüstan-i İrəm”dir. 1841-ci ildə fars dilində yazılmış və 1843-cü ildə rus dilinə tərcümə edilmiş bu əsərdə müəllif Gülüstan sülh müqaviləsindən (1813) əvvəl Azərbaycanın tarixini əks etdirir.
1943-cü ildə Qubada, Ardabil küçəsi 93 ünvanında – Bakixanovların yaşadığı evdə XIX əsrə aid bina əsasında A. Bakixanov adına tarix və yerli tarix muzeyi yaradılıb. Ümumi sahəsi 742 kvadratmetr olan muzeydə 10,000-dən çox müxtəlif eksponat qorunur. Hər il 3,000-dən çox turist muzeyi ziyarət edir. Burada “Muzeydə Yaz” aksiyası və “Açıq Qapı” tədbirləri keçirilir. A. Bakixanovun ev-muzeyi Amsar kəndində yerləşir.
Tağlı körpü
Qudyalçay körpüsü (Tağlı körpü) XVII-XIX əsrlərdə Quba rayonunda mövcud olmuş yeddi körpüdən biridir. Bu ən uzun körpü 1894-cü ildə Aleksandr III tərəfindən Rusiyanın Qafqazdakı hərbi mövcudluğunu gücləndirmək üçün tikilib. 1851-ci ildə Qudyalçay çayı üzərində taxta körpü inşa edilib, lakin onun ömrü çox qısa olub. Daha sonra yeni körpünün tikilməsi qərara alınıb. Əvvəlcə körpünün 19 dirək üzərində tikilməsi planlaşdırılsa da, tikinti zamanı torpaq sürüşmələri səbəbindən dirəklərin sayı azaldılıb.
Körpü on dörd dirək üzərində tikilib, ümumi uzunluğu 275 metr, eni isə 8 metrdir və kərpicdən hazırlanıb. Körpünün quruluşu ona hətta şiddətli daşqınlarda belə davam gətirməyə imkan verir. XIX əsrdə tikilmiş bu körpü Azərbaycanda yeganədir.
Bu gün yalnız piyadaların istifadə etdiyi tağlı körpü şəhərin romantik mənzərəsini təqdim edir. Körpü dövlət tərəfindən memarlıq abidəsi kimi qorunur.
Qubanın ilk Cümə məscidi
Şəhərin mərkəzi parkının yaxınlığında Qubanın ən qədim məscidlərindən biri olan Cümə məscidi yerləşir, bu məscid XIX əsrin əvvəllərində inşa edilib. Məscid həmçinin “Came” adlandırılır. Zəngin memarlıq üslubuna malik olan məscid 1802-ci ildə Qazi İsmayıl Əfəndinin maliyyə dəstəyi ilə qırmızı kərpicdən tikilib. Bu məbədin memarlığı yalnız Quba rayonunun məscidlərinə xasdır. Görünüşcə dil silindrinə bənzəyir, yəni müntəzəm səkkizbucaqlı formaya malikdir. Məscidin diametri 16 metr olan böyük günbəzli zalı var. Qubada Cümə məscidinin tikilməsindən sonra Azərbaycanda digər rayonlarda da oxşar binalar peyda olmağa başlayıb.
Cümə məscidi yalnız Qubada deyil, həm də Azərbaycanın şimal-şərqində ən qədim dini mərkəzlərdən biridir. Məscid və onun mədrəsəsi 1924-cü ilə qədər fəaliyyət göstərib. Sovet dövründə Cümə məscidi bağlanıb. 1933-cü ildə mədrəsə və minarə dağıdılıb. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi bərpa olunduqdan sonra, 1990-cı illərdə Türkiyə Dini İşlər İdarəsinin dəstəyi ilə məscidə yeni, 50 metr hündürlüyündə minarə ucaldılıb.
Xanım Səkinə məscidi
XIX əsrə aid bu məscidin xüsusi cəhəti onun qadın adı ilə adlandırılmasıdır. Bu məscid Abbasqulu ağa Bakıxanovun həyat yoldaşı Səkinə xanım tərəfindən 1840-1854-cü illərdə ərinin xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə tikilib.
Məscid möhtəşəmliyi ilə heyran edir. Doqquz mərtəbəli məscidin hündürlüyü 27 metrdir. Qırmızı kərpicdən tikilmiş və dil silindrinə bənzəyir. Hər divarda yarım dairəvi qövs şəkilli pəncərə var. Fasad kiçik kərpiclərdən hazırlanmış orijinal kornişlə örtülüb. Bu möhtəşəm binanın damı dəmir kimi böyük ağ metal gümbəzlə örtülüb və kaska bənzəyir. Gümbəz bir çox dillərlə əhatə olunub. Gümbəzin mərkəzi nazik oxla bəzədilib.
Səkinə xanım məscidinin tikintisi zamanı möhkəmləndirici element kimi yumurta sarısı və ağından istifadə olunub.
Sovet dövründə məscid anbar və tikiş sexi kimi istifadə olunub. 1993-cü ildə məscid bərpa edilərək ibadət yeri kimi yenidən açılıb.
Qırmızı məhəllə yəhudi kəndidir
Şəhərin kənarında, Gudyalçay çayının sağ sahilində yerləşən yəhudi sakinləri özlərini “Juhud” adlandırırlar. Onlar həmçinin dağ yəhudiləri kimi tanınırlar. Məhlədə 13 sinaqoq olsa da, hazırda onlardan ikisi fəaliyyət göstərir. Yəhudilərin köçürülməsi zamanı burada 360 ev və 1200-1500 nəfər yaşayırdı. Bu gün Qırmızı məhəllədə təxminən 4000-5000 yəhudi yaşayır.
Quba yəhudiləri öz köçürülmələrinə görə Huseynəli xan və Fətəli xana borcludurlar. Yəhudilərin köçü Nadir şahın (1736-1747) hakimiyyəti dövründə baş vermişdir. Quba işğalından sonra Nadir şahla gəlmiş yəhudilər Galaduz və Kupçal kəndlərinin arasındakı əraziyə yerləşdirilmişdir. Yəhudi ağsaqqalları icmanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Huseynəli xanın sarayına (xanın yay sarayı indi “Dəməşq Hamamı” adlanan yerdə idi) getmişlər. Xan onlara indiki Qırmızı məhəllənin yuxarı hissəsində yer vermişdir. 1765-ci ildə Fətəli xan yəhudiləri gecə qarətləri və qəfil hücumlardan qorunmaları üçün hazırda yaşadıqları əraziyə köçürmüşdür.
Qırmızı məhəllənin sakinləri əsasən ticarətlə məşğuldurlar. Onlar lüksü sevirlər. Buna görə də məhəllədə böyük villalar və bahalı avtomobillər görmək mümkündür.
Afurca şəlaləsi
Afurca Şəlaləsi Velvelichay çayında yerləşir. Afurca şəlaləsi “Azərbaycanın Təbiət Abidələri” siyahısına daxildir və dövlət tərəfindən qorunur. Şəlalə kənd yaxınlığında yerləşən yüksək qayadan axır. Şəlalənin altında 3-4 metr enində dar bir piyada yolundan keçmək adrenalini artırır. Şəlalə dağlarda başlayır və təxminən 70 metr hündürlükdəki qayadan axır.
Təbii Minarə
Suyun qayanı aşındırması nəticəsində yaranmış təbiətin əsərlərindən biri olan minarədir. Onun IV əsrdə tektonik proseslər və çay eroziyası ilə formalaşdığına inanılır. Minarə həmçinin 10-15 metr hündürlükdə təbii körpü kimi xidmət edir.
Çənlibel gölü
Göl Quba rayonunun Nuqədi kəndi yaxınlığında yerləşir. Məkan xüsusilə səhər çağı gözəldir, çünki suyun üzərindəki duman doğan günəşin işığını əks etdirir.
Qeşrəş
Qeşrəş Quba rayonunun ən böyük kəndlərindən biridir. Rayon mərkəzindən 12 km məsafədə yerləşir. Kənddə çox sayda istirahət mərkəzləri mövcuddur. Ətrafı meşə ilə əhatə olunub. Qeşrəş təbii bulaqları və bitkiləri ilə məşhurdur.
Vəhşi qoz, fındıq, çuğundur, alça, çobanyastığı, alma, armud və şam ağacları burada yetişir. Heyvanlar aləminə gəldikdə isə, kənddə marallar, canavarlar, ayılar, tülkülər və digər heyvanlar yaşayır. Həmçinin, kəndə xüsusi gözəllik bəxş edən Güdyalçayda balıq tutmaq da mümkündür.
Təngəaltı
Kəndin adı “dağlar arasında olan yer” mənasını verir. Böyük Qafqazın şimal yamacında yerləşən Vəlvələçay çayı iki dağın arasından axır. İki dağ arasından keçən yol, dik qayalıqlar və gözəl meşə bu kəndin mənzərəsini cəlbedici edir.
