XX əsrdəki II Dünya Müharibəsi illəri bütün bəşəriyyət üçün ən çətin və dəhşətli dövr olmuşdur. Almaniya və İtaliyada yaranmış faşizm yalnız həmin ölkələri deyil, bütün dünyanı təhlükə altında saxlamışdır.
II Dünya Müharibəsi dövründə Azərbaycan xalqı yalnız ön cəbhədə deyil, həm də arxa cəbhədə igidlik və qəhrəmanlıq göstərdi. Qısa müddət ərzində ölkədə 87 təyyarə məhv edən batalyon və 1224 özünümüdafiə qrupu yaradıldı. 1941-1945-ci illərdə 600 mindən çox azərbaycanlı gənc oğlan və qız ön cəbhəyə göndərildi.
Azərbaycan bölmələri Qafqazdan Berlini azad etməyə getdi. Təxminən 130 soydaşımız Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü, 30 nəfər isə Şöhrət ordeni ilə təltif olundu. 170 000 azərbaycanlı əsgər və zabit müxtəlif Sovet İttifaqı orden və medalları ilə mükafatlandırıldı. Həzi Aslanov – iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanları – İsrafil Məmmədov, Ruslan Vəzirov, Adil Quliyev, Ziya Bünyadov, Qaray Asadov, Melik Məhərrəmov və Mehdi Hüseynzadə, general Mahmud Abilov, Akim Abbasov, Tərlan Əliyarbəyov və Hacıbala Zeynalov və başqaları xalqımızın tarixinə şərəf gətirdilər.
Respublikanın iqtisadiyyatını ön cəbhəyə yönəltmək məqsədilə çox iş görüldü. Yüngül və ərzaq sənayesi ön cəbhə üçün fəaliyyətə başladı. Qısa müddətdə Bakı müharibə ordusunun mühüm silah anbarına çevrildi. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, neftçilər gecə-gündüz çalışaraq ön cəbhəni və iqtisadiyyatı yanacaqla təmin etdilər.
Akademik Yusif Məmmədəliyevin rəhbərliyi ilə yeni texnologiya tətbiq edilərək aviasiya benzini istehsal olundu. Neftçilərimizin zəhməti nəticəsində 1941-ci ildə Azərbaycanda neft hasilatı zirvəsinə çatdı və 23.5 milyon ton təşkil etdi. Bu göstərici SSRİ-də istehsal olunan bütün neftin 71.4%-ni əhatə edirdi. Azərbaycan neftçiləri müharibə illərində ölkəyə 75 milyon ton neft və 22 milyon ton benzin verdilər. Bakı nefti faşizm üzərində qələbədə əsas amillərdən biri oldu. Hər beş təyyarə, tank və motorlu nəqliyyat vasitəsindən dördü Bakı benzini ilə işləyirdi. II Dünya Müharibəsi azərbaycanlıların qəhrəmanlıq və cəsarətinin növbəti sübutu oldu.